Za nami dość ciepły październik (średnia temperatura powietrza wyniosła 9,4°C, ale bardzo suchy – średnia suma opadu to jedynie 19,2 mm).
Zapraszamy do podsumowania ubiegłego miesiąca.
TEMPERATURA POWIETRZA
Średnia obszarowa temperatura powietrza w październiku 2021 r. wyniosła 9,4°C i była o 0,6°C wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny październik należy zaliczyć do miesięcy normalnych. Najcieplejszymi regionami Polski były Pas Wybrzeży i Pobrzeży Południowobałtyckich (średnia obszarowa temperatura 10,4°C) oraz zachodnia część Pasa Nizin (średnia 10,2°C), najchłodniejszym zaś Karpaty – tam średnia temperatura powietrza wyniosła 8,5°C. (Wartości temperatury były wyższe od normy o 1,0°C w regionach najcieplejszych i o 0,1°C w Karpatach.)
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., październik 2021 r. plasuje się na 21. pozycji. Był to dwunasty najcieplejszy październik w XXI wieku (różnica między najcieplejszym październikiem 2000 r. wyniosła 2,4°C). Najniższą średnią temperaturą obszarową charakteryzował się ten miesiąc w 2003 r. (5,6°C).
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w październiku pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza na całym obszarze Polski malały z zachodu na wschód. Najchłodniejszymi regionami były Karpaty i Karkonosze, a także północno-wschodnia część Polski. Najcieplej były w zachodniej części kraju oraz w zachodniej i środkowej części Wybrzeża i Pobrzeży Południowobałtyckich.
Wskaźnik anomalii, tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1991-2020, zawierał się granicach od –1,0°C do 2,0°C. Obszar położony w północno-zachodniej części kraju był cieplejszy o co najmniej 1°C od normy.
Najwyższą temperaturę powietrza (26,2°C) odnotowano 5 października we Wrocławiu (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Ogólnie najcieplejsze dni miesiąca notowano między 3 a 5 października. Na 43 z 59 stacji synoptycznych wartości absolutnego maksimum temperatury powietrza przekraczały 20°C, a na 57 przekraczały próg 15°C. Jedynie na Śnieżce i na Kasprowym Wierchu było chłodnej.
Ujemne wartości temperatury powietrza zarejestrowano w październiku na 50 stacjach synoptycznych – poniżej zera nie spadła temperatura tylko na stacjach Wybrzeża i w północno-wschodniej Polsce. Najchłodniej było 24 października na Kasprowym Wierchu (–6,7°C) i na Śnieżce (–5,6°C).
W przestrzennym rozkładzie wartości kwantyla 95% temperatury widoczny był wyraźny trend – jego wartości malały od południowo-zachodniej Polski (tam było najcieplej) w kierunku północno-wschodnim. Przestrzenny rozkład kwantyla 5% temperatury minimalnej ma bardziej zróżnicowany rozkład przestrzenny, choć w znacznym stopniu odzwierciedla on rozkład średniej miesięcznej temperatury powietrza w tym miesiącu.
W październiku średnie dobowe wartości temperatury powietrza mieściły się zazwyczaj między średnią wieloletnią tego elementu, a wartościami kwantyli 5% i 95%. 20 października wartość średniej dobowej temperatury powietrza w Polsce przekroczyła próg wyznaczony przez kwantyl 90% tego elementu. Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był w październiku 2021 roku kontynuowany. Tylko od 1951 roku wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na nieco powyżej 0,9°C.
Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza w październiku występuje w Karpatach i na obszarze nizin, najsłabsze są na wyżynach.
OPADY ATMOSFERYCZNE
Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego w październiku w Polsce wyniosła zaledwie 19,2 mm, co stanowiło 41% normy dla tego miesiąca określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony październik należy zaliczyć do miesięcy bardzo suchych.
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1966 r., październik 2021 r. plasuje się na 49. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był październik w 1974 r. (ze średnią sumą 162,7 mm), najmniej – w 1988 r. (zaledwie 11,2 mm).
Październik 2021 roku charakteryzował się przestrzennym zróżnicowaniem warunków pluwialnych na obszarze całego kraju w zakresie od kilku do blisko 70 mm. Najniższe opady (poniżej 10 mm) wystąpiły w południowo-wschodniej Polski. Najwyższe miesięczne sumy opadów odnotowano w rejonie Środkowego Wybrzeża. Opady w październiku zawierały się w przedziale 10-100% normy wieloletniej (1991-2020).
Skumulowane sumy opadów atmosferycznych (od stycznia 2021 r.) na poszczególnych stacjach obrazują sytuację w zakresie zasilania opadowego. Widać, że na niektórych stacjach skumulowany deficyt opadu jest niezwykle wysoki.
Skumulowana liczba dni z opadem (liczona od 1 stycznia 2021 r.) na większości stacji była zgodna z normą lub oscylowała w jej pobliżu.
Znajduje to swoje odzwierciedlenie w Klimatycznym Bilansie Wodnym. Jego przestrzenny rozkład obrazuje dramatyczną utratę wilgoci w południowo-wschodniej Polsce (poza obszarami górskimi).
Październik był ostatnim miesiącem ciepłego półrocza hydrologicznego (maj-październik). W tym okresie parowanie było co najmniej równe wysokości opadów na obszarze Wybrzeży i Pobrzeży Południowobałtyckich, Nizin, Pojezierzy i Wyżyn, a mniejsze jedynie w obszarach górskich (tam Klimatyczny Bilans Wodny przyjmuje wartości dodatnie).
