Warunki termiczne w Polsce w listopadzie 2020 r.
Średnia obszarowa temperatura powietrza w listopadzie 2020 roku w Polsce wynosiła 5,6°C i była o 1,5°C wyższa od średniej wieloletniej wartości temperatury dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1981-2010). Wg kwantylowej klasyfikacji warunków termicznych listopad 2020 roku zaliczyć należy do miesięcy anomalnie ciepłych biorąc pod uwagę średnią dla Polski (Mapa.1).
Najcieplejszym regionem Polski był Pas Pobrzeży i Wybrzeży Południowobałtyckich. Średnia obszarowa temperatura wynosiła 7,3°C i była wyższa od normy wieloletniej aż o 2,4°C. Warunki termiczne w tym regionie sklasyfikowano, jako ekstremalnie ciepłe, podobnie na obszarze Pojezierzy. Najchłodniejszym regionem były Karpaty, gdzie średnia temperatura w listopadzie wynosiła 3,9°C i była równa wartości średniej wieloletniej temperatury powietrza dla tego regiony. Warunki termiczne w Karpatach i Sudetach zostały sklasyfikowane, jako lekko ciepłe.
Wg klasyfikacji rangowej listopad 2020 roku był 8. w rankingu uwzględniającym wartość średniej temperatury tego miesiąca od roku 1951 i 5. najcieplejszym listopadem w XXI wieku. Najcieplejszy listopad na obszarze Polski wystąpił w 1963 roku, kiedy średnia temperatura powietrza wynosiła 6,8°C. Z kolei najchłodniejszy listopad od początku II połowy XX wieku wystąpił w 1993 roku, kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wynosiła tylko -1,3°C.
Analiza przeprowadzona w oparciu o dane z poszczególnych stacji pokazuje przestrzenne zróżnicowanie temperatury w listopadzie (Mapa 2). Wartość średniej miesięcznej temperatury powietrza na obszarze Polski była dodatnia. Najwyższe wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza występowały we wspomnianym wcześniej Pasie Pobrzeży i Wybrzeży Południowobałtyckich (powyżej 7°C), a najniższe wartości tego parametru charakteryzowały południowo-wschodnią część kraju (ok. 1°C).
Mapa anomalii (Mapa 3), tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1981-2010 pokazuje, że wartości tego wskaźnika zawierały się między 0,1°C a +4,0°C. Najsilniejsze anomalnie występowały w środkowej i wschodniej części Wybrzeża i Pobrzeży oraz w północno-wschodniej części kraju.
Najwyższą wartość temperatury powietrza w listopadzie, wynoszącą 19,4°C odnotowano 2. dnia tego miesiąca w Szczecinie. Okres między 2 i 3 listopada to czas, w którym na terenie kraju wystąpiły najwyższe wartości temperatury powietrza w tym miesiącu. Na Śnieżce miesięczne maksimum wynoszące 10,4°C odnotowano 2 listopada, a na Kasprowym Wierchu 7.11 termometr wskazywał 10,1°C. Z kolei najniższe wartości temperatury odnotowano na obszaru kraju w 3 dekadzie listopada. Wówczas to termometry pokazywały temperatury w zakresie od -8,2°C w Jeleniej Górze do 0,4°C w Ustce. Na Śnieżce zanotowano –9,6°C a na Kasprowym Wierchu -13,8°C.
Prawdopodobieństwo przekroczenia zarejestrowanych na poszczególnych stacjach synoptycznych największych w miesiącu wartości temperatury powietrza było poniżej 1% na obszarze Pobrzeży i Wybrzeży, co potwierdzają dodatkowo obliczenia tzw. czasu powrotu, który dla wszystkich stacjach położonych w tym regionie był dużo większy niż 100 lat!!! Co tylko potwierdza, że warunki termiczne w tym regionie w listopadzie były szczególne (Mapa 4). Przesuwając się od Pasa Pobrzeży i Wybrzeży ku Podkarpaciu i Karpatom obserwujemy systematyczny wzrost prawdopodobieństwa przekroczenia zarejestrowanych wartości maksymalnych temperatury powietrza. W przypadku prawdopodobieństwa znalezienia wartości temperatury mniejszych od zarejestrowanych absolutnych wartości minimalnych temperatury powietrza zauważamy dokładnie odwrotny charakter zmienności przestrzennej. Najmniejsze prawdopodobieństwo występuje na południu kraju, największe natomiast na północy. Potwierdza to obserwacje, że noce na północy były stosunkowo ciepłe, a na południu kraju – znacznie chłodniejsze.
Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 95% temperatury maksymalnej pokazuje, że najniższe wartości parametr ten przyjmował w północno-wschodniej Polsce, a najwyższe na zachodzie (Mapa 5).
Przestrzenny rozkład wartość kwantyla 5% dobowej temperatury minimalnej na obszarze kraju pokazuje z kolei, że najmniejszy kontrast termiczny, tj. różnica pomiędzy maksymalną temperatura powietrza w ciągu dnia i najniższą wartością temperatury powietrza w ciągu nocy, występował w Pasie Pobrzeży i Wybrzeży (wpływ termicznego oddziaływania Morza Bałtyckiego), w północnej części Pojezierzy (Mapa 5).
W listopadzie średnie dobowe wartości temperatury powietrza układały się, podobnie jak w październiku, zasadniczo w pasie pomiędzy średnimi dobowymi wartościami wieloletnimi temperatury powietrza a wartościami kwantyla 90% tego elementu. Na szeregu stacji wystąpiły pojedyncze epizody w czasie, których średnia dobowa temperatura powietrza była powyżej progu określonego przez kwantyl 90%, jednak epizody te trwały, podobnie jak w sierpniu i we wrześniu, co najwyżej przez 2-3 dni. Nie można zatem mówić, że spełnione zostały kryteria występowania fal ciepła (Wykres 1). W analogiczny sposób zachowywała się zmienność dobowych wartości temperatury maksymalnej i minimalnej.
Temperatura powietrza w listopadzie 2020 roku utrwaliła silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski. Tylko od 1951 roku wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 1,4°C (Wykres 2).
Wartość współczynnika trendu, podobnie jak w innych miesiącach roku, jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza w listopadzie (1,6°C) występuje w Karpatach. Najsłabsze ocieplenie występuje w Sudetach, gdzie wzrost temperatury nieznacznie przekracza 1,1°C.
Listopad w 2020 roku był ostatnim listopadem w okresie 1991-2020. Jest zatem możliwe wyznaczenie średniej wartości temperatury w tym miesiącu, w kończącym się wieloleciu. Średnia 30-letnia (1991-2020) wartość temperatury powietrza w październiku dla obszaru całej Polski wynosi 4,1°C i jest wyższa o 0,7°C od średniej dla poprzedniego okresu normalnego 1981-2010. Wartość ta jest o 1,0°C wyższa od wartości, jaka charakteryzowała temperaturę w listopadzie w tzw. okresie normalnym WMO (1961-1990).
Jesień 2020
Średnia temperatura powietrza na obszarze Polski jesienią br. wynosiła 10,4°C i była o 1,9°C wyższa od średniej wartości wieloletniej dla tej pory roku. Najcieplejszym regionem jesienią był Pas Pobrzeży i Pojezierze, gdzie temperatura średnia wynosiła 11,2°C (anomalia +1,9°C). Najchłodniej było w obu pasmach górskich. W Sudetach wartość temperatury średniej wynosiła 9,3°C a w Karpatach 9,5°C. W obu regionach jesień 2020 roku była cieplejsza od normy o +1,0°C.
Wg klasyfikacji rangowej jesień 2020 roku była 2. w rankingu uwzględniającym wartość średniej temperatury tej pory roku od roku 1951 i 2. najcieplejszą jesienią w XXI wieku. Najcieplejsza jesień na obszarze Polski notowana była w 2006 roku, kiedy średnia temperatura powietrza wynosiła 11,0°C. Z kolei najchłodniejsza jesień od początku II połowy XX wieku wystąpił w 1993 roku, kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wynosiła tylko 6,4°C.
Warunki pluwialne w Polsce w listopadzie 2020 r.
Rozpatrując opady atmosferyczne należy stwierdzić, że listopad 2020 roku cechował się, podobnie jak wcześniejsze miesiące, istotnym zróżnicowaniem warunków pluwialnych na obszarze kraju (Wykres 3). Na szeregu stacji opady były stosunkowo niewielkie. Sytuacja ta przedstawiona jest na wykresach obrazujących występowanie dni z opadem oraz skumulowanej sumy dni opadowych (Wykres 3 i 4).
Należy stwierdzić, że na części obszaru kraju trwający od początku 2020 roku problem z zasilaniem opadowym utrzymuje się niezmiennie. Skumulowany deficyt opadów nadal jest wysoki i w niektórych miejscach utrzymuje się na poziomie 250 mm w okresie od stycznia 2019 roku. Stacjami o najsilniejszym deficycie opadów są m.in. Płock, Słubice, Poznań i Tarnów (Wykres 5).
Opracował M.Miętus na podstawie materiałów przygotowanych przez D.Czekierdę, A.Wypych, A.Chodubską, M.Marosza i D.Biernacika.
