TEMPERATURA POWIETRZA W MAJU 2022
Średnia obszarowa temperatura powietrza w maju 2022 r. wyniosła w Polsce 13,5°C i była zaledwie o 0,1 stopnia wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny maj należy zaliczyć do miesięcy normalnych termicznie. Najcieplejszymi regionami Polski były Podkarpacie, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 14,8°C, oraz Niziny – tam średnia wyniosła 14,0°C. Jeśli jednak uwzględnimy podział Nizin na część wschodnią i zachodnią, to wy-raźnie widać, że najcieplejszym obszarem naszego kraju w maju była zachodnia część tego regionu (15,1°C). Najchłodniejszym regionem był natomiast Pas Pobrzeży i Wybrzeży Południowobałtyckich, gdzie temperatura w maju wyniosła tylko 12,0°C i była zaledwie o 0,2 stopnia niższa od normy.
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., maj 2022 r. plasuje się na 23. pozycji. Był to dziesiąty najcieplejszy maj w XXI wieku (chłodniejszy aż o 2,9 stopnia od najcieplejszego maja 2018 r.). Najchłodniejszy od początku II połowy XX wieku był maj 1980 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła tylko 9,3°C.
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w maju pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza na całym obszarze kraju malały z południowego zachodu i południa na północny wschód i północ, a także wraz ze zmianą wysokości. Najcieplej było we Wrocławiu (15,8°C), Zielonej Górze (15,4°C) oraz w Opolu i Tarnowie (15,3°C), najchłodniej w Suwałkach (11,0°C) i Elblągu (10,9°C). W szczytowych partiach pasm górskich średnie miesięczne wartości temperatury były oczywiście najniższe (Kasprowy Wierch: 4,0°C, Śnieżka: 5,3°C).
Wartości anomalii, tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1991-2020, zawierały się w granicach od –2,0°C do 1,5°C. Charakterystyczny był wzrost wartości ujemnej anomalii temperatury. Układ anomalii był typowy, z wyraźnym trójpodziałem termicznym.
Najwyższą wartość temperatury powietrza (29,4°C) odnotowano 19 maja w Świnoujściu (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Najcieplejszy okres tego miesiąca przypadł między 11 a 12 oraz 19 a 20 maja. Najniższą wartość temperatury powietrza (–1,8°C) zanotowano 4 maja w Kętrzynie; w górach 18 maja na Kasprowym Wierchu termometr pokazał –3,9°C, a 28 maja na Śnieżce –3,5°C. Generalnie najchłodniejszym okresem był 18 i 19 maja; na pojedynczych stacjach najniższe wartości temperatury wystąpiły na początku lub pod koniec miesiąca.
Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 95% temperatury odzwierciedla w zasadzie warunki termiczne przedstawione na mapie średniej temperatury miesięcznej. Natomiast przestrzenny rozkład wartości kwantyla 5% temperatury pokazuje silne zróżnicowanie najniższych wartości temperatury minimalnej na obszarze kraju.
W maju średnie dobowe temperatury powietrza mieściły się między wartościami kwantyli 5% i 95% temperatury średniej (wyznaczonymi na podstawie pomiarów w latach 1991-2020). Warto odnotować fakt wystąpienia w maju dwóch epizodów ciepła, w czasie których średnia temperatury dobowa na obszarze Polski zbliżyła się do wartości kwantyla 95%. Widoczne jest również wystąpienie chłodniejszego okresu w trzeciej de-kadzie miesiąca. W maju 2022 r. nie odnotowano przypadków wystąpienia fal ciepła i nie wystąpiły fale chłodu.
Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był w maju 2022 r. kontynuowany. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 1,87°C.
Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klima-tycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza w maju występuje w Pasie Pobrzeży i Wybrzeży Południowobałtyckich (ponad 2,2°C), najsłabszy – na Wyżynach (do 1,6°C).
PODSUMOWANIE TERMICZNE SEZONU WIOSENNEGO
Średnia obszarowa temperatura powietrza wiosną 2022 r. wyniosła w Polsce 7,6°C i była o 0,6 stopnia niższa od średniej wieloletniej dla tego sezonu (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczną wiosnę należy zaliczyć do chłodnych termicznie. Najcieplejszym regionem Polski było Podkarpacie, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 8,4°C, a warunki termiczne sklasyfikowano jako chłodne (podobnie było w pozostałych regionach klimatycznych poza Karpatami, gdzie wiosna 2022 roku była lekko chłodna). Najchłodniejszym regionem był natomiast Pas Pobrzeży i Wybrzeży Południowobałtyckich, gdzie średnia temperatura wiosną wyniosła tylko 7,2°C i była o 0,5 stopnia niższa od normy.
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury sezonu, obejmującej okres od 1951 r., wiosna 2022 r. plasuje się na 38. pozycji. Była to osiemnasta najcieplejsza wiosna w XXI wieku (chłodniejsza o 2,2 stopnia od najcieplejszej wiosny 2007 r.). Najchłodniejsza od początku II połowy XX wieku była wiosna 1955 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła tylko 4,8°C.
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza wiosną pokazuje, że wartości średniej temperatury powietrza na całym obszarze kraju (poza pasmami górskimi) malały z południowego zachodu na północny wschód, a także wraz ze zmianą wysokości.
Wartości anomalii, tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich z okresu 1991-2020, zawierały się w granicach od –1,5°C do 0,5°C. Charakterystyczny był południkowy układ anomalii temperatury, z granicą występowania anomalii ujemnych wzdłuż południka 19°E.
Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był wiosną 2022 r. kontynuowany. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym sezonie szacowany jest na 2,38°C.
Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klima-tycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza wiosną występuje na Pojezierzach (do 2,6°C), najsłabszy – w Sudetach (nieco ponad 1,9°C).
OPADY ATMOSFERYCZNE W MAJU 2022
Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego w maju wyniosła w Polsce zaledwie 40,2 mm i była aż o 23,4 mm mniejsza od normy dla tego miesiąca, określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony maj należy zaliczyć do miesięcy bardzo suchych (opady stanowiły 63,2 proc. normy dla tego miesiąca).
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., maj 2022 r. plasuje się na 63. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był maj 2010 r. (ze średnią sumą 145,9 mm), najmniej – w 1956 r. (zaledwie 24,8 mm). Tego-roczny maj był najmniej zasobnym w opady majem w XXI wieku!
Rozkład przestrzenny sumy opadów w maju 2022 r. był silnie zróżnicowany. Najwyższe sumy miesięczne odnotowano w Tatrach, południowych krańcach Podhala, szczytowych partiach Sudetów oraz północno-wschodniej części kraju (80 mm). Z kolei najniższe opady, poniżej 20 mm, wystąpiły na kilkunastu stacjach w południowej i centralnej Polsce. W stosunku do normy wieloletniej (1991-2020) opady w maju 2022 r. zawierały się między 20 a 70 proc. normy na większości obszaru kraju, jedynie w północno-wschodniej Polsce dochodziły do 160 proc., a w okolicach Koszalina do 130 proc. Rozkład anomalii odzwierciedlał w znacznym stopniu przestrzenny rozkład opadów.
Zmienność skumulowanej sumy opadów atmosferycznych (od 1 stycznia 2022 r.) na obszarze kraju pokazuje, że wysokość opadów od połowy lutego systematycznie wzrastała. Następnie nastąpił okres, gdy opady były znikome i dopiero pod koniec marca skumulowana suma zaczęła przyrastać. W kwietniu opady utrzymywały się w graniach normy, w efekcie indeks skumulowanych opadów dla całego kraju był zbliżonych do normy wieloletniej. Jednak w ostatnich dniach kwietnia rozpoczął się trwający ponad 20 dni okres bezopadowy, wystąpiła susza atmosferyczna. Ponownie opady pojawiły się dopiero w ostatniej dekadzie maja. W konsekwencji skumulowana od początku roku suma opadów atmosferycznych niewiele odbiega od wartości kwantyla 5% tej charakterystyki. Oznacza to, że opady w okresie styczeń-maj tylko nieznacznie przewyższają wartość progową upoważniającą do stwierdzenia, że mamy do czynienia ze skrajnie suchymi warunkami pluwialnymi.
Jeśli spojrzymy na wykres opadów w funkcji ilości ciepła w atmosferze (wyrażonego przez skumulowaną temperaturę), widać że aktualne warunki pluwialne (przedstawione grubą różową linią) są bardziej podobne do tych z lat 2018-2020. To jednak nie po-zwala stwierdzić, że obecna sytuacja pluwialnotermiczna wskazuje na możliwość wystąpienia suszy w późniejszym okresie. Tego rodzaju informację będzie można potwierdzić dopiero w czerwcu.
Utrzymująca się od szeregu lat, słaba tendencja wzrostu wysokości opadów w maju była kontynuowana. Zmiany wysokości opadów, w okresie od 1951 roku w stosunku do normy dla okresu 1951-1980, wynoszą blisko 14%. Daje się jednak zauważyć wyraźną tendencję spadkową wysokości opadów w maju, która trwa od kilkunastu lat.
Niezwykle ciekawych informacji dostarcza nam analiza parowania potencjalnego, obliczanego na podstawie standardowych danych meteorologicznych, jak również klima-tycznego bilansu wodnego (KBW), będącego różnicą pomiędzy wysokością opadów a wielkością parowania. Ujemne wartości KBW pokazują obszary, na których parowanie przeważa nad opadami i w konsekwencji występuje utrata wilgoci z podłoża.
W maju 2022 r. obserwowano silną utratę wilgoci przez podłoże. Na wielu obszarach kraju parowanie przekraczało 120 mm, podczas gdy suma opadów w tych regionach wyniosła poniżej 40 mm. Na obszarach, gdzie sumy opadów dochodziły zaledwie do 20 mm, utrata wilgoci osiągała wartość do 100 mm, czyli 5-krotnie przewyższała zasilanie opadowe.
PODSUMOWANIE OPADOWE SEZONU WIOSENNEGO
Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego wiosną 2022 r. wyniosła w Polsce zaledwie 86 mm i była aż o 51,7 mm mniejsza od normy dla tego sezonu, określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej minioną wiosnę należy zaliczyć do sezonów bardzo suchych (opady stanowiły 63,2 proc. normy dla tego sezonu).
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., wiosna 2022 r. plasuje się na 70. Pozycji (seria liczy sobie 72 lata!). Najbardziej zasobny w opady była wiosna 2010 r. (ze średnią sumą 210,8 mm), najmniej – w 1953 r. (83,1 mm). Tegoroczna wiosna był najmniej zasobnym w opady sezonem wiosennym w XXI wieku!
Rozkład przestrzenny sumy opadów wiosną 2022 r. był silnie zróżnicowany. Najwyższe sumy odnotowano w Tatrach i szczytowych partiach Sudetów (ponad 250 mm). Z kolei najniższe sumy, poniżej 50 mm, wystąpiły w rejonie Gdańska i delty Wisły (40 proc. normy wieloletniej). W stosunku do normy wieloletniej (1991-2020) opady wiosną 2022 r. zawierały się między 30 a 80 proc. normy na większości obszaru kraju, jedynie w północno-wschodniej Polsce dochodziły do 100 proc.
Utrzymująca się od szeregu lat, słaba tendencja wzrostu wysokości opadów wiosną była kontynuowana, przy czym w ostatnich 25 latach zarejestrowano znaczący ich spadek (wyraźna tendencja spadkowa wysokości opadów wiosną trwa od drugiej połowy lat 90. XX wieku). Zmiany wysokości opadów, w okresie od 1951 roku w stosunku do normy dla okresu 1951-1980, wynoszą niespełna 5%.
Suma opadów atmosferycznych w okresie styczeń-maj zawierała się między 130 a 470 mm (te skrajnie wysokie wartości sumy opadów wystąpiły jedynie w najwyżej położonych regionach Polski). Przestrzenne zróżnicowanie wysokości opadów jest silne, za-równo w skali krain klimatycznych, jak również jednostek administracyjnych (województwa, powiaty). Parowanie potencjalne w tym czasie wyniosło od 70 do 290 mm. Najwyższe wartości parowania (powyżej 250 mm) wystąpiły na znacznym obszarze Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej, na obszarze Dolnego Śląska i znacznej części Górnego Śląska, w Kotlinie Sandomierskiej i na Roztoczu.
Klimatyczny Bilans Wodny w okresie styczeń-maj jest niestety dla większości kraju sil-nie ujemny (poza obszarem Sudetów i Karpat, choć i tutaj na terenach niżej położonych parowanie przeważa nad opadami). Bilans jest bliski równowagi we wschodniej części Pomorza i Wybrzeża (z wyłączeniem obszaru delty Wisły) oraz na wielu obszarach północno-wschodniej Polski. Z kolei tam, gdzie parowanie potencjalne przekraczało 250 mm, utrata wilgoci z powierzchni jest znaczna, zawiera się między 100 a 150 mm.
